شک و منطق

در پایان هر جست‌وجوی بزرگ، انسان ناچار است دوباره به خودش بازگردد.او از آیین تا فلسفه، از خدایان تا علم، از ترس تا آگاهی را پیمود،اما هرچه بیشتر جهان را شناخت، فاصله‌اش با خود بیشتر شد.انگار مسیر تکامل، حلقه‌ای بود که سرانجام دوباره به نقطه‌ی آغازش بازمی‌گردد جایی که انسان، تنها در برابر خودش ایستاده است

با گسترش اندیشه و تجربه، انسان به مرحله‌ای رسید که دیگر نیازی نمی‌دید نیرویی بیرون از خود را منشأ معنا بداند. در نگاه او، جهان دیگر قلمرو نیروهای ناشناخته نبود؛ بلکه میدانی بود برای شناخت و تسلط. اما همین‌جا، یک چرخش بنیادین در روان انسان رخ داد:

او که قرن‌ها معنا را در آسمان جست‌وجو کرده بود، ناگهان خود را در مرکز جهان دید و تنهاتر از همیشه

آیین‌ها هرچه پیش‌تر رفتند، از نیاز به بقا فاصله گرفتند و به نیاز به معنا نزدیک شدند. انسان دیگر تنها در پیِ آرامش از ترس نبود؛ بلکه می‌خواست بفهمد چرا می‌ترسد، از چه می‌ترسد، و چه کسی در پشت این ترس ایستاده است.

همین پرسش‌ها، آرام‌آرام ذهن او را از نیایش به اندیشیدن کشاند. جهان دیگر فقط جای نیروهای مرموز نبود؛ به صحنه‌ی کشف تبدیل شد

آیین‌ها در آغاز، تنها تلاشی برای گفت‌وگو با ناشناخته بودند؛ اما تکرار مداوم آن‌ها، ذهن انسان را وارد مرحله‌ای تازه کرد. او به تدریج فهمید که میان «رفتار» و «نتیجه» رابطه‌ای برقرار است، هرچند این رابطه واقعی نباشد. همین توهمِ پیوستگی، اولین شکل از «قانون ذهنی» را در بشر ایجاد کرد.از این لحظه، آیین دیگر فقط پاسخ به ترس نبود؛ تبدیل به نظامی شد برای نظم‌بخشیدن به آشوب درونی و بیرونی.

انسان در طول تاریخ، بیشتر با آن‌چه دیده و لمس کرده، تعریف شده است تا با آن‌چه فهمیده است. ذهن او میان دو بُعدِ هم‌زمان متضاد گرفتار است؛ یکی، واقعیتِ محسوس و فیزیکی که در آن زندگی می‌کند؛ و دیگری، واقعیتِ ناپیدایی که تنها در اندیشه و احساس او شکل می‌گیرد. شاید همین دوگانگی، باعث شده روان انسان بیشتر در سطح «تجربه‌ی ملموس» بماند تا در عمق «درک درونی».

در نتیجه، آن‌چه از خود می‌فهمد، نه از بطن آگاهی، بلکه از بازتابی است که از جهان بیرون می‌گیرد. انسان در جست‌وجوی معنا، مدام به بیرون می‌نگرد، بی‌آن‌که بداند بخش عظیمی از حقیقتش در لایه‌های مدفون ذهن نهفته است؛ جایی که باید باستان‌شناسی درون را آغاز کند